راهنمای جامع شوره زدن بتن|شناسایی، پیشگیری و حل مشکل با محصولات و خدمات متخصص ضمان

شوره زدن بتن، که به آن “اِفلُورِنس” نیز گفته میشود، یک پدیده رایج در صنعت ساخت‌ و ساز است که بیشتر به عنوان یک مشکل زیبایی‌ شناسی شناخته میشود. این پدیده به ظهور رسوبات نمکی سفید، خاکستری یا حتی رنگی روی سطوح بتنی اطلاق میشود و ناشی از حرکت آب در داخل بتن است. با این حال، اهمیت این پدیده فراتر از جنبه ظاهری آن است؛ شوره زدن می‌تواند نشانه‌ ای از مشکلات عمیق‌ تر مربوط به مدیریت رطوبت، طراحی مخلوط بتن و عمل‌ آوری بتن به ورش های نادرست باشد.

در این میان، اجرای دقیق و باکیفیت سیستم‌ های قالب‌ بندی بتن نقشی کلیدی در کاهش ترک‌ ها، تخلخل و ناهمواری‌ های سطحی دارد که همگی می‌توانند مسیرهای نفوذ آب به درون بتن باشند. به‌ عنوان مثال، استفاده از قالب فلزی مدولار یا سیستم های قالب بندی مدولار در اجرای دیوارها و ستون‌ ها، نه‌ تنها دقت ابعادی سازه را افزایش میدهد، بلکه سطح بتن را هموارتر و یکنواخت‌ تر میسازد، شرایطی که از نفوذ رطوبت جلوگیری می‌کند.

 

قالب فلزی مدولار

 

همچنین، در پروژه‌ هایی که نیاز به اجرای دیوارهای بتنی یک‌ طرفه یا دو طرفه وجود دارد، سیستم‌ های حمایتی مناسب مانند جک حمایتی دیوار و ستون یا شورینگ مثلثی می‌توانند از نشت ملات و ایجاد مسیرهای مویین جلوگیری کنند.

جک حمایتی دیوار و ستون

 

حتی در اجرای قالب بندی دیوار قوسی یا قالب‌ های پیش‌ ساخته بتنی، کنترل دقیق فشار بتن تازه توسط سیستم‌ های قالب‌ بندی مناسب، از ایجاد ترک‌ های اولیه جلوگیری میکند.

قالب بندی دیوار قوسی

قالب قطعات پیش‌ ساخته بتنی

در مورد ستون‌ ها نیز، استفاده از قالب ستون گرد یا قالب ستون متغییر ZEMAX ضمن دستیابی به ظاهری تمیز و بدون نشتی، از ایجاد منافذ مویین جلوگیری می‌کند، منافذی که در آینده آب را به سطح منتقل میکنند. این مسائل همگی در کنار یکدیگر نشان می‌دهند که کیفیت قالب‌ بندی، اولین خط دفاعی در برابر رطوبت و شوره‌ زدن است.

قالب گرد ستون

قالب ستون متغییر ZEMAX

 

برای اجرای ایمن و دقیق این سیستم‌ها، حضور داربست‌ های مناسب ضروری است. در ارتفاعات، استفاده از داربست مثلثی یا داربست امگا مثلثی امنیت کارگران و دسترسی دقیق به نقاط قالب‌ بندی را فراهم میکند.

خرید شورینگ مثلثی

 

در پروژه‌ های صنعتی و ساختمانی، داربست کاپلاک (داربست کاپلاک فنجانی) به‌ دلیل قابلیت مدولاریت و سرعت مونتاژ، گزینه‌ ای ایده‌ آل برای پشتیبانی از عملیات قالب‌ بندی سقف و دیوار است. همچنین، در مواردی که نیاز به داربست‌ های انعطاف‌ پذیر و سبک وجود دارد، داربست خدماتی یا داربست H فریم میتوانند کارایی لازم را فراهم کنند.

 

داربست کاپلاک فنجانی

داربست خدماتی

داربست H فریم

برای حمایت از سقف‌ های بتنی، جک سقفی ساده یا جک سقفی U به‌ همراه قالب سقفی ECO، یکپارچگی سازه را در حین بتن‌ ریزی حفظ میکنند. جهت اطمینان از دقت عمودی ستون‌ داربست H فریم ها و دیوارها، خرید جک شاقول‌ کننده نیز از اقدامات ضروری اجرایی است.

جک سقفی ساده

جک سقفی U

خرید جک شاقول‌ کننده

 

در سطح پایه‌ ها، قالب بندی فونداسیون با استفاده از تخته زیر پایی و پلای وود قالب بندی، پایداری و آب‌ بندی اولیه را فراهم میکند. در عین حال، قیمت‌گذاری صحیح این تجهیزات، مانند قیمت تخته زیر پایی، قیمت جک پشت بند دیوار، میتواند در برنامه‌ ریزی دقیق بودجه پروژه و تضمین استفاده از تجهیزات باکیفیت مؤثر باشد.

خرید تخته زیر پایی

 خرید پلای وود قالب بندی

در پایان، سیستم‌ های سنتی نیز همچنان جایگاه خود را دارند؛ اما حتی در داربست سنتی یا داربست چکشی، توجه به جزئیات اجرایی و استفاده از اتصالات قالب‌ بندی با کیفیت، می‌تواند تفاوت بزرگی در کاهش ریسک نفوذ رطوبت ایجاد کند. برای پروژه‌ های مقیاس بزرگ، خرید جک‌ های سقفی و حمایتی و خرید جک یو باید با بررسی دقیق قیمت و کیفیت انجام شود، زیرا این تجهیزات، مستقیماً بر یکنواختی سطح بتن و در نتیجه، مقاومت آن در برابر شوره‌ زدن تأثیر میگذارند.

داربست سنتی

داربست چکشی

بنابراین، درک عمیق این پدیده، از نظر علمی، فنی و عملی، برای پیشگیری از آن و حفظ عمر و استحکام سازه‌ های بتنی ضروری است. این گزارش پژوهشی جامع، به تشریح دقیق ماهیت شیمیایی و فیزیکی شوره زدن، انواع آن، عوامل مؤثر بر آن، و راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی اختصاص دارد.

ماهیت علمی و شیمیایی شوره زدن بتن

شوره زدن بتن یک پدیده پیچیده است که ترکیبی از فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی است

• برای درک کامل این پدیده، باید به سه شرط اساسی که برای رخ دادن آن ضروری است:

1. وجود نمک‌ های قابل انحلال
2. وجود آب به عنوان حامل
3. وجود مسیری برای حرکت این محلول به سطح

هر یک از این سه عامل را میتوان به طور مستقل کنترل کرد تا از تشکیل شوره زدن جلوگیری شود. در اینجا، ماهیت علمی و شیمیایی این پدیده به تفصیل تشریح میشود.

وجود نمک‌ های قابل انحلال در مصالح بتنی

• این نمک‌ ها می‌توانند از منابع مختلفی، اعم از داخلی و خارجی، تأمین شوند.

منابع داخلی نمک

• عمدتاً شامل مواد اولیه تشکیل‌ دهنده بتن مانند سیمان، ماسه و سنگدانه‌ ها هستند.
• سیمان پرتلند، که بخش اصلی بتن را تشکیل میدهد، حاوی نمک‌ های قلیایی مانند سولفات‌ های سدیم و پتاسیم است.
• علاوه بر این، در فرآیند هیدراتاسیون سیمان، هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)₂)، که به آن آهک آزاد نیز گفته میشود، ایجاد میشود.
• هیدروکسید کلسیم خود یک نمک قلیایی است که در آب حل میشود و به عنوان یکی از مهم‌ ترین عوامل در تشکیل شوره زدن عمل میکند.

منابع خارجی نمک

• منابع خارجی نیز نقش مهمی در ایجاد شوره زدن ثانویه دارند. آب سخت (water softeners) که از طریق فرآیند تعویض یون، یون‌ های کلسیم و منیزیم را با دو یون سدیم جایگزین میکند، میتواند منبع غنی از نمک‌ های قلیایی باشد.
• همچنین، آب‌ هایی که از طریق خاک یا سنگ‌ های مرمری عبور میکنند، نمک‌ های محلولی مانند سولفات‌ ها و کربنات‌ ها را در خود حمل میکنند.
• در نهایت، مواد اولیه مانند ماسه و آغوز که به درستی شستشو داده نشده باشند، میتوانند نمک‌ های باقی مانده را به مخلوط بتن منتقل کنند.

وجود آب برای رخ دادن شوره زدن بتن

آب نقش حامل را در انتقال نمک‌ های قابل انحلال از داخل بتن به سطح آن ایفا میکند.این آب میتواند از منابع مختلفی تأمین شود.

1. در شوره زدن اولیه، این آب بیشتر از میزان آب مورد نیاز برای هیدراتاسیون سیمان در مخلوط بتن است. این آب اضافی به دلیل تفاوت فشار و گرادیان رطوبت، از داخل بتن به سمت سطح حرکت می‌کند.
2. در شوره زدن ثانویه، آب از منابع خارجی مانند باران، ذوب برف، آب زیرزمینی، نشتی سقف یا نوارهای کانتینر وارد بتن میشود. این آب، نمک‌ های موجود در بتن را به همراه خود به سطح می‌آورد.
3. شرط سوم، وجود مسیری برای حرکت محلول نمکی به سطح است. بتن به طور طبیعی یک ماده متخلخل است و دارای شبکه‌ای از منافذ و ترک‌های متصل به هم است که از طریق آن‌ها می‌تواند آب و هوا حرکت کنند. این منافذ، مسیرهایی را برای انتقال محلول نمک‌ ها از نقاط عمیق‌ تر بتن به سطح فراهم میکنند. این فرآیند که اغلب تحت تأثیر اثر شیری (capillary action) و تبخیر رخ می‌دهد، منجر به رسیدن محلول نمکی به سطح می‌شود.

واکنش هیدروکسید کلسیم با دی‌ اکسید کربن هوا

• هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)₂) که در فرآیند هیدراتاسیون سیمان ایجاد می‌شود، با آب حل شده و به سطح بتن منتقل می‌شود.
• وقتی این محلول به سطح بتن میرسد، آب آن از طریق تبخیر به فضا منتقل میشود و نمک‌ های قلیایی، از جمله هیدروکسید کلسیم، در آنجا باقی میمانند.
• در سطح، هیدروکسید کلسیم با دی‌ اکسید کربن (CO₂) موجود در هوا واکنش داده و کربنات کلسیم (CaCO₃) تشکیل میدهد.
• کربنات کلسیم یک ماده کریستالی، سفیدرنگ و نسبتاً نامحلول در آب است که به عنوان لایه‌ ای روی سطح بتن ظاهر میشود.

این واکنش شیمیایی به صورت زیر نمایش داده میشود:

Ca(OH)2(aq)+CO2(g)→CaCO3(s)+H2O(l)

این واکنش که اغلب در معرض هوای آزاد و در معرض آب و هوا رخ میدهد، فرآیندی است که به آن “کربناسیون سطحی” گفته میشود. در ابتدا، شوره زدن ممکن است به صورت یک پوسته نرم و قهوه‌ ای رنگ باشد که به آن “لیم بلوم” (lime bloom) میگویند.

اما با گذشت زمان و ادامه واکنش با دی‌ اکسید کربن، این پوسته به یک لایه سخت و سفید تبدیل میشود. علاوه بر کربنات کلسیم، نمک‌ های دیگری نیز در تشکیل شوره زدن نقش دارند. نمک‌ های قلیایی مانند سولفات‌ ها و کلریدهای سدیم و پتاسیم، که از سیمان یا منابع خارجی نیز به بتن وارد میشوند، میتوانند به سطح برسند و در آنجا کریستالیزه شوند.

این نمک‌ ها اغلب به دلیل قابلیت انحلال بالا در آب، به راحتی با شستشوی آب حذف میشوند و ممکن است به صورت “ویسکرز” (whiskers) یا ساقه‌ های نازک و بلند به نظر برسند. با این حال، در صورتی که این نمک‌ ها با دی‌ اکسید کربن واکنش دهند، میتوانند به صورت نامحلول درآیند و باعث تشکیل رسوبات سخت و دردسرساز شوند.

بنابراین، شوره زدن بتن یک پدیده چند وجهی است که ناشی از ترکیبی از مواد شیمیایی، فرآیندهای فیزیکی و شرایط محیطی است. درک این مکانیسم‌ ها برای توسعه راهکارهای مؤثر پیشگیرانه و اصلاحی ضروری است.

 

ویژگی	توضیح
علت اصلی	حرکت آب در بتن که نمک‌های محلول را به سطح منتقل کرده و پس از تبخیر، رسوب می‌دهد.
شرایط ضروری	وجود نمک‌های قابل انحلال، وجود آب به عنوان حامل، و وجود مسیر برای حرکت محلول به سطح.
مواد شیمیایی اصلی	هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)₂) از سیمان و دی‌اکسید کربن (CO₂) از هوا برای تشکیل کربنات کلسیم (CaCO₃).
فرآیند شیمیایی	Ca(OH)2(aq)+CO 2(g)→CaCO3(s)+H2O(l)
منابع نمک‌ها	داخلی (سیمان، ماسه، سنگدانه) و خارجی (آب سخت، باران، آب زیرزمینی).
مسیر حرکت	منافذ و ترک‌های متخلخل بتن که از طریق اثر شیری و تبخیر عمل می‌کنند.

 

درک این مبانی علمی، به معماران، مهندسان عمران و پیمانکاران اجازه میدهد تا از یک رویکرد “راه‌ حل موقت” به سمت یک رویکرد “مدیریت ریسک” حرکت کنند. به جای تنها تمیز کردن شوره زدن، میتوان با کنترل منابع نمک، مدیریت رطوبت و بهینه‌ سازی مخلوط بتن، از رخداد آن در آینده جلوگیری کرد. این رویکرد نه تنها هزینه‌ های نگهداری را کاهش میدهد، بلکه عمر و استحکام سازه‌ ها را نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌بخشد. در بخش بعدی، به بررسی انواع مختلف شوره زدن و روش‌ های تشخیص آن‌ ها برای شناسایی دقیق ریشه مشکل پرداخته میشود.

 

 

انواع شوره زدن و روش‌ های تشخیص ریشه مشکل

درک تمایز بین انواع مختلف شوره زدن، یک گام حیاتی برای اتخاذ راه‌ حل صحیح و مؤثر است. شوره زدن بتن به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشود:

1. شوره زدن اولیه (Primary Efflorescence)
2. شوره زدن ثانویه (Secondary Efflorescence)

این تمایز نه تنها به تفاوت در زمان رخ دادن آن‌ ها، بلکه به ماهیت ریشه‌ ای مشکل نیز مربوط است. شوره زدن اولیه به طور کلی یک مشکل موقتی و زیبایی‌ شناختی است که در مراحل اولیه پس از ساخت بتن رخ میدهد و بدون ایجاد آسیب ساختاری، به تدریج محو میشود. این نوع شوره زدن عمدتاً ناشی از آب اضافی مخلوط بتن است که در فرآیند هیدراتاسیون سیمان به سطح منتقل میشود.

این آب، نمک‌ های قلیایی و هیدروکسید کلسیم را به همراه خود به سطح می‌ آورد و پس از تبخیر، رسوبات سفیدرنگ را تشکیل میدهد. این پدیده معمولاً یک ماه تا یک سال پس از ساخت بتن ظاهر میشود. مهم‌ ترین ویژگی شوره زدن اولیه این است که منابع نمک در محیط نزدیک به سطح بتن به تدریج مصرف شده و تخلیه میشوند. بنابراین، این نوع شوره زدن معمولاً در مدت زمان ۲ تا ۳ سال، بدون نیاز به هیچ اقدامی، به طور طبیعی محو میشود.

در برخی موارد، بارندگی نیز میتواند به طور طبیعی رسوبات باقی‌ مانده را شستشو دهد. در نتیجه، اقدامات پیشگیرانه برای شوره زدن اولیه باید بر بهینه‌ سازی مخلوط بتن و عمل‌ آوری صحیح متمرکز باشد تا از ایجاد آب اضافی و ساختار متخلخل جلوگیری شود.

در مقابل، شوره زدن ثانویه یک مشکل مداوم و دائمی است که نشان‌ دهنده یک ریشه رطوبتی مستمر است. این نوع شوره زدن میتواند ماه‌ ها یا حتی چندین سال پس از ساخت بتن ظاهر شود. در این حالت، آب از منابع خارجی، مانند باران، ذوب برف، آب زیرزمینی، نشتی سقف، یا زهکشی نامناسب، به داخل ساختار بتن نفوذ میکند.

این آب، نمک‌ های قلیایی موجود در بتن را به همراه خود به سطح منتقل کرده و پس از تبخیر، شوره زدن را ایجاد میکند. در حالی که شوره زدن اولیه منابع نمک خود را در محدوده سطحی دارد، شوره زدن ثانویه از منابع رطوبت بی‌ پایان بهره میبرد و بنابراین، اگر منبع رطوبت را رفع نکنیم، شوره زدن به طور مداوم و مجدداً ظاهر خواهد شد.

 

این نوع شوره زدن میتواند نشانه‌ ای از مشکلات جدی‌ تری مانند خوردگی آرماتورهای فولادی، تخریب مواد ساختمانی و مشکلات ساخت‌ و ساز نادرست باشد. بنابراین، تشخیص دقیق بین این دو نوع شوره زدن برای تصمیم‌ گیری در مورد اقدامات بعدی حیاتی است. اگر شوره زدن ناشی از یک مشکل موقتی باشد، راه‌ حل‌ هایی مانند تمیزکاری سطح کافی است. اما اگر ناشی از یک مشکل دائمی باشد، راه‌ حل‌ هایی مانند آب‌ بندی، اصلاح زهکشی یا تعمیر نشتی ضروری است.

تشخیص ریشه مشکل شوره زدن، اولین و مهم‌ ترین گام در راه حل این مشکل است. قبل از هرگونه اقدامی، باید سوال اساسی زیر مطرح شود:

آیا این شوره زدن ناشی از یک مشکل موقتی است یا یک مشکل دائمی نیازمند رفع ریشه‌ ای؟

برای پاسخ به این سوال، میتوان به عوامل زیر توجه کرد.

1. اولاً، زمان رخ دادن شوره زدن. شوره زدن اولیه معمولاً در ماه‌ های اولیه پس از ساخت، به خصوص در فصول بارانی و سرد، ظاهر میشود. اگر شوره زدن به طور مداوم و در تمام فصول سال، به ویژه در فصل تابستان و در شرایط خشک، ادامه یابد، احتمالاً ناشی از یک مشکل رطوبتی دائمی است.
2. ثانیاً، شدت و تکرار شوره زدن. اگر شوره زدن یکبار به طور موقت رخ داده و سپس به طور کامل محو شده باشد، احتمال شوره زدن اولیه بالاست. اما اگر پس از تمیزکاری، به طور مداوم و در همان محل ظاهر شود، این یک علامت قوی برای وجود یک منبع رطوبتی مستمر است.
3. ثالثاً، وضعیت محیط اطراف سازه. باید به دقت به زهکشی اطراف ساختمان، وضعیت نوارهای کانتینر، عملکرد سیستم گردش هوا و سقف نگاه کرد. آیا آب باران به درستی از سقف و نوارهای کانتینر خارج میشود؟ آیا زمین اطراف پی‌ ها به سمت ساختمان شیب دارد تا آب را دور از سازه هدایت کند؟ یک زهکشی نامناسب میتواند منجر به تجمع آب در اطراف پی‌ها و افزایش رطوبت در سطح بتن شود.
4. چهارم، بررسی وجود نشتی. آیا در سقف، دیوارهای بتنی یا پارکینگ‌ ها لکه‌ های رطوبتی یا ترک‌ های واضح وجود دارد؟ نشتی آب از این مناطق میتواند منبع اصلی رطوبت برای شوره زدن ثانویه باشد، برای اطمینان از عدم وجود نشتی، میتوان سیستم گردش هوا و نوارهای کانتینر را بررسی کرد و در صورت نیاز، از یک متخصص برای ارزیابی ساختار استفاده کرد. در نهایت، اگر شوره زدن به طور مداوم و در شرایط خشک رخ میدهد، احتمال وجود آب از زیر پی‌ ها از طریق اثر شیری (capillary action) وجود دارد. این مشکل را میتوان با نصب یا تعمیر باریکر (vapor barrier) زیر بتن حل کرد. بنابراین، فرآیند تشخیص ریشه مشکل یک فرآیند استنتاجی است که نیازمند بررسی دقیق شرایط ساخت و محیطی است. با شناسایی دقیق منبع رطوبت، میتوان به سمت اتخاذ راه‌ حل‌ های اصلاحی و پایدار حرکت کرد.

 

ویژگی	شوره زدن اولیه (Primary Efflorescence)	شوره زدن ثانویه (Secondary Efflorescence)
زمان رخ دادن	معمولاً یک ماه تا یک سال پس از ساخت بتن، به خصوص در فصول بارانی.	می‌تواند ماه‌ ها یا سال‌ ها پس از ساخت ظاهر شود.
منشأ رطوبت	آب اضافی مخلوط بتن که برای هیدراتاسیون سیمان لازم نبوده است.	آب از منابع خارجی (باران، آب زیرزمینی، نشتی).
منبع نمک	نمک‌ های قلیایی موجود در مصالح بتن (سیمان، ماسه، سنگدانه).	نمک‌های موجود در بتن که از منابع خارجی به آن‌ ها وارد میشوند.
میزان تکرار	به طور طبیعی در ۲ تا ۳ سال محو می‌شود و معمولاً یکبار رخ میدهد.	به طور مداوم و مجدداً ظاهر میشود مگر اینکه منبع رطوبت رفع شود.
ماهیت مشکل	عمدتاً یک مشکل زیبایی‌ شناختی و موقتی است.	نشانه‌ ای از مشکلات رطوبتی دائمی و میتواند به مشکلات ساختاری منجر شود.
راه‌ حل	بهینه‌ سازی مخلوط بتن و عمل‌ آوری صحیح برای پیشگیری در آینده.	شناسایی و رفع دقیق منبع رطوبت (زهکشی، آب‌ بندی، تعمیر نشتی).

 

با درک این تمایزها، میتوان برنامه‌ ای منطقی برای مقابله با شوره زدن تدوین کرد. اگر مشکل موقتی باشد، تمرکز باید بر پیشگیری باشد. اما اگر مشکل دائمی باشد، باید اقدامات ریشه‌کنی انجام شود. این رویکرد نه تنها بهترین نتیجه را برای مشتری فراهم میکند، بلکه موقعیت شرکت ضمان را به عنوان یک شرکت حل‌ کننده مشکل و نه فقط فروشنده محصولات، معرفی میکند. در بخش بعدی، به بررسی راهکارهای پیشگیرانه میپردازیم که به عنوان بهترین و اقتصادی‌ ترین راه برای مقابله با شوره زدن در نظر گرفته می‌شود.

بهترین راه برای مقابله با شوره زدن بتن

همه ما بار های شنیده ایم که پیشگیری بهتر از درمان است این امر در دنیای ساخت و ساز نیز همواره صدق میکند و این اصل در مورد شوره زدن بتن نیز کاملاً صادق است. بهترین و مؤثرترین راه برای مقابله با شوره زدن، پیشگیری از آن در مرحله طراحی و ساخت است. این رویکرد نه تنها هزینه‌ های نگهداری و تعمیرات آینده را به شدت کاهش میدهد، بلکه عمر و استحکام سازه‌ ها را نیز به طور قابل توجهی افزایش میبخشد. راهکارهای پیشگیرانه بر چند محور اصلی متمرکز هستند:

 1. بهینه‌ سازی مخلوط بتن

اولین و مهم‌ ترین مرحله در پیشگیری از شوره زدن، طراحی صحیح مخلوط بتن است.
نسبت آب به سیمان (w/c ratio) یکی از پارامترهای کلیدی است؛ نسبت بالا باعث افزایش تخلخل و نفوذپذیری بتن میشود، که در نتیجه آب و نمک‌ ها راحت‌ تر به سطح منتقل میشوند.

راهکارها:

• کاهش نسبت آب به سیمان برای ایجاد ساختاری متراکم‌تر و مقاوم‌تر.
• استفاده از سنگدانه‌ ها و ماسه‌های شسته‌شده و بدون نمک محلول.
• استفاده از آب نرم یا آب معدنی باکیفیت برای ساخت بتن.
• انتخاب سیمان با محتوای قلیایی (آلکالی) کم برای کاهش تولید هیدروکسید کلسیم.

پوزولان‌ها مانند خاکستر بادی کلاس F یا میکروسیلیس نیز با واکنش با هیدروکسید کلسیم، ساختار بتن را متراکم‌تر کرده و از تشکیل شوره جلوگیری می‌کنند.

2. استفاده از افزودنی‌ های داخلی

این افزودنی‌ ها هنگام اختلاط بتن اضافه میشوند و به‌ صورت یکنواخت در سراسر آن توزیع میگردند.

مهم‌ ترین انواع افزودنی‌ ها:

• افزودنی‌ های ضدآب‌ کننده (Water-repellent admixtures):
• مانند آب‌ بند پلیمری یا Haiflex Moisture Insulator که با ایجاد لایه‌ های آب‌ گریز در منافذ بتن، مانع نفوذ رطوبت میشوند.
• این مواد همچنین بتن را در برابر خوردگی میلگردها و آسیب‌های ناشی از یخ‌زدگی محافظت می‌کنند.

افزودنی‌ های ضد شوره

• معمولاً شامل اسیدهای چرب یا نانوذرات هستند که با هیدروکسید کلسیم واکنش داده و از تشکیل کربنات کلسیم جلوگیری می‌کنند.
• نمونه‌ ای از این محصولات، Nano Anti-Efflorescence Agent (Nanosil) است که با ایجاد ترکیبات نامحلول در داخل بتن، از انتقال نمک‌ ها به سطح جلوگیری می‌کند.

افزودنی‌ های روان‌ کننده

با افزایش روانی بتن، میزان آب مصرفی را کاهش می‌دهند و در نتیجه تخلخل بتن کمتر و دوام آن بیشتر می‌شود.

3. اجرای صحیح عمل‌ آوری بتن (Curing)

عمل‌ آوری به معنای حفظ رطوبت و دمای مناسب بتن در دوران اولیه هیدراتاسیون سیمان است.
در صورت تبخیر سریع آب (به‌ ویژه در هوای گرم و خشک)، هیدراتاسیون ناقص انجام شده و بتن متخلخل و ضعیف میشود که بستر مناسبی برای شوره زدن است.

روش‌ های مؤثر عمل‌ آوری:

• پوشاندن سطح بتن با پلاستیک یا پارچه مرطوب (burlap).
• مرطوب نگه‌داشتن سطح با اسپری آب (fogging).
• استفاده از افزودنی‌های کاهنده تبخیر (Evaporation Retarders) که با ایجاد یک لایه نازک روی سطح بتن، از خروج رطوبت جلوگیری می‌کنند.

عمل‌آوری اصولی، علاوه بر جلوگیری از شوره، باعث افزایش مقاومت فشاری و دوام بتن نیز می‌شود.

4. مدیریت صحیح رطوبت در محیط ساخت

حتی بهترین بتن نیز در صورت تماس مداوم با رطوبت دچار شوره خواهد شد. بنابراین، باید از نفوذ و تجمع آب در اطراف سازه جلوگیری کرد.

اقدامات کلیدی:

• طراحی و اجرای درست سیستم زهکشی اطراف ساختمان.
• ایجاد شیب مناسب زمین اطراف پی‌ها برای هدایت آب باران به سمت بیرون.
• نصب Vapor Barrier (لایه ضد بخار) زیر بتن برای جلوگیری از نفوذ رطوبت از خاک.
• آب‌ بندی درزها و ترک‌ ها با نوارهای مخصوص و مواد درزگیر استاندارد.

همچنین، استفاده از نوارهای کانتینر مناسب و آب‌ بندی درزها و ترک‌ ها در مرحله ساخت، برای جلوگیری از نفوذ آب از طریق دیوارها ضروری است. این اقدامات به طور جامع، از ورود آب به سازه جلوگیری کرده و بنابراین، از شرایط لازم برای تشکیل شوره زدن جلوگیری میکنند. با ترکیب این راهکارهای پیشگیرانه، میتوان به طور مؤثر و دائمی از شوره زدن بتن جلوگیری کرد و سلامت و زیبایی سازه‌ های بتنی را در طول عمر خود حفظ نمود.

راهکار های پیشگیرانه	توضیحات و مزایا
بهینه‌ سازی مخلوط بتن	کاهش نسبت آب به سیمان، استفاده از مواد اولیه با کیفیت و پوزولان‌ها برای ایجاد بتن متراکم و کمتر نفوذپذیر.
استفاده از افزودنی‌های ضد آب‌ کننده	افزودنی‌هایی مانند ‘آب بند پلیمری’ که منافذ بتن را بسته و نفوذ آب را از بین می‌برند.
استفاده از افزودنی‌های ضد شوره	افزودنی‌هایی که با هیدروکسید کلسیم واکنش داده و از تشکیل کربنات کلسیم جلوگیری می‌کنند.
اجرای صحیح عمل‌آوری (Curing)	استفاده از روش‌هایی مانند پلاستیک پوشانی یا افزودنی‌های کاهنده تبخیر برای جلوگیری از تبخیر سریع آب و هیدراتاسیون کامل.
مدیریت رطوبت محیطی	اجرای زهکشی مناسب، نصب باریکر زیر بتن و آب‌بندی درزها برای جلوگیری از ورود آب از منابع خارجی.

این راهکارها نشان می‌دهند که شوره زدن بتن یک مشکل قابل مدیریت است و با توجه دقیق به جزئیات طراحی و ساخت، می‌توان از آن به طور کامل جلوگیری کرد. این رویکرد پیشگیرانه، بهترین سرمایه‌ گذاری برای صاحبان پروژه‌ ها و معماران است.

 

 

رفع شوره زدن بتن در ساختمان‌ های موجود

هرچند پیشگیری از شوره زدن بتن از راه‌ حل‌ های اصلاحی بهتر است، اما در عمل، گاهی اوقات این پدیده در ساختمان‌ های موجود نیز رخ میدهد. در این موارد، باید یک رویکرد گام‌ به‌ گام و منطقی را برای رفع آن دنبال کرد. این رویکرد شامل سه مرحله اصلی است:

شناسایی و رفع منبع رطوبت

مرحله اول و مهم‌ ترین گام، شناسایی و رفع دقیق منبع رطوبت است. قبل از هرگونه اقدامی، باید مطمئن شد که منبع رطوبتی که منجر به شوره زدن ثانویه شده، رفع شده است. اگر این مرحله نادیده گرفته شود، هرگونه تمیزکاری موقتی است و شوره زدن به طور مداوم و مجدداً ظاهر خواهد شد. این مرحله می‌تواند شامل اصلاح سیستم زهکشی اطراف ساختمان، تعمیر نشتی سقف یا دیوارها، بهبود گردش هوا در مناطق مرطوب مانند باغچه‌ها یا تعمیر یا نصب نوارهای کانتینر مناسب باشد.

اگر شوره زدن ناشی از آب زیرزمینی باشد، ممکن است نیاز به ایجاد یک سیستم زهکشی تحت‌الالفاظی (underpinning drainage) یا نصب دوباره باریکر زیر بتن باشد. این مرحله از اهمیت حیاتی برخوردار است و در صورت عدم رفع منبع رطوبت، تمام تلاش‌ های بعدی بی‌ فایده خواهد بود.

باید دقت شود تا هیچ مسیر نفوذ آبی از خاک به داخل بتن باقی نماند، زیرا رطوبت یکی از عوامل اصلی بروز شوره است.

تمیزکاری سطح

مرحله دوم، تمیزکاری سطح بتن است. پس از اطمینان از رفع منبع رطوبت، باید رسوبات شوره زدن از سطح بتن حذف شوند. روش‌های تمیزکاری به شدت به نوع رسوبات بستگی دارد. برای شوره‌های سطحی، آب‌محلول و نرم، می‌توان از روش‌های مکانیکی استفاده کرد. این روش‌ها شامل شستشوی سطح با آب فشاری پایین، استفاده از برس‌های نرم (غیرفلزی) برای خراشیدن رسوبات یا حتی خراشیدن سطح با برس‌های سیمی نرم است. این روش‌ها برای شوره‌های اولیه یا رسوبات سبک که هنوز آب‌محلول هستند، بسیار مؤثر هستند. اما برای رسوبات سخت، نامحلول و گرانرو، مانند کربنات کلسیم، که به دلیل واکنش با دی‌اکسید کربن تشکیل شده‌اند، روش‌های مکانیکی ممکن است ناکارآمد باشند.

در این موارد، استفاده از روش‌های شیمیایی ضروری است. این روش‌ها شامل استفاده از محلول‌های اسیدی ضعیف مانند سرکه (اسید استیک) یا اسید هیدروکلریک (muriatic acid) است. محلول‌های اسیدی با واکنش با کربنات کلسیم، آن را به کربنات کلسیم محلول تبدیل کرده و از سطح حذف می‌کنند. برای مثال، استفاده از یک محلول رقیق از اسید هیدروکلریک (نسبت ۱:۲۰) برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی سطح، سپس شستشوی کامل با آب، می‌تواند مؤثر باشد. با این حال، استفاده از اسید باید با احتیاط فراوان انجام شود. اسید می‌تواند بافت و رنگ سطح بتن را تغییر دهد، به خصوص در بتن‌های رنگی یا که دارای پوشش‌های آب‌بند هستند.

بنابراین، قبل از استفاده از اسید بر سطح بزرگ، تست روی یک ناحیه کوچک و نامرئی ضروری است. همچنین، اسید می‌تواند با فولاد آرماتورهای موجود در بتن واکنش داده و باعث خوردگی آن شود، بنابراین باید از تماس اسید با آرماتورها جلوگیری کرد. بهترین روش، استفاده از محصولات تجاری مخصوص تمیزکاری شوره زدن است که معمولاً اسیدهای ضعیف‌تری مانند اسید سیتریک دارند و ایمن‌تر هستند. مراحل استفاده از این محصولات شامل پخش محلول، اجازه دادن به آن برای واکنش (معمولاً ۵ تا ۱۰ دقیقه)، و سپس شستشوی کامل با آب است. هرگونه تمیزکاری شیمیایی باید با شستشوی کامل پس از اتمام عملیات همراه باشد تا از باقی ماندن اسید روی سطح جلوگیری شود که می‌تواند باعث آسیب‌های بلندمدت شود.

آب‌ بندی و محافظت از سطح

مرحله سوم و نهایی، آب‌ بندی و محافظت از سطح بتن پس از تمیزکاری است. این مرحله برای جلوگیری از بازگشت شوره زدن در آینده بسیار حیاتی است. پس از تمیزکاری، سطح بتن ممکن است هنوز نسبتاً متخلخل باشد و آماده جذب آب و نمک‌ ها باشد. اعمال یک پوشش محافظ میتواند این مشکل را حل کند. این پوشش‌ ها میتوانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند: نفوذگرها (Penetrating Sealers) و پوشش‌ های سطحی (Topical Coatings). نفوذگرها یک مایع آب‌ گریز هستند که به صورت عمیق به داخل منافذ بتن نفوذ کرده و در آنجا واکنش شیمیایی داده، ترکیباتی تشکیل می‌دهند که منافذ را بسته و بتن را از نفوذ آب محافظت می‌کنند.

این نوع پوشش‌ها گازهای داخلی بتن را از طریق تبادل رطوبت اجازه عبور میدهند (breathable)، که از مشکلاتی مانند پوسته‌ شدن (spalling) ناشی از اسید جلوگیری میکند. محصولاتی مانند ‘نفوذگر بتن’ که در منابع شرکت ضمان ذکر شده است، به عنوان یک راهکار مؤثر برای محافظت از بتن در برابر شوره زدن، خوردگی و سایش عمل میکنند. پوشش‌ های سطحی، مانند رنگ‌ های اپوکسی، پلی‌ اورتان یا پلی‌ اسپارتیک، یک لایه محافظ فیزیکی فوقانی ایجاد میکنند. این پوشش‌ ها یک سد کاملاً آب‌ بند برای سطح بتن ایجاد می‌کنند و مقاومت شیمیایی و سایشی بالایی دارند. این نوع پوشش‌ ها برای سطوحی که در معرض ترافیک سنگین، مواد شیمیایی یا شرایط محیطی سخت قرار دارند، مناسب هستند.

انتخاب نوع پوشش به شرایط محیطی و نیازهای خاص پروژه بستگی دارد. اما در هر صورت، اعمال یک پوشش محافظ پس از تمیزکاری، یک اقدام ضروری برای جلوگیری از بازگشت شوره زدن است. این رویکرد جامع، که شامل رفع منبع رطوبت، تمیزکاری دقیق و آب‌ بندی سطح است، می‌تواند به طور مؤثری مشکل شوره زدن را در ساختمان‌ های موجود حل کند و عمر و استحکام بتن را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

روش تمیزکاری	نوع رسوبات مناسب	ملاحظات و احتیاط ها
بسیجی مکانیکی	رسوبات سطحی، آب‌محلول و نرم.	استفاده از برس‌های نرم (غیرفلزی) برای جلوگیری از آسیب به سطح.
شستشو با آب	رسوبات سطحی و آب‌ محلول.	شستشوی کامل برای جلوگیری از باقی ماندن نمک‌ ها.
اسیدهای شیمیایی	رسوبات سخت، نامحلول و کربناتی.	اسید می‌تواند رنگ و بافت بتن را تغییر دهد؛ تست روی ناحیه کوچک ضروری است. تماس اسید با فولاد آرماتور باید جلوگیری شود.
محصولات تجاری	رسوبات متوسط تا شدید.	ایمن‌ تر از اسیدهای خام؛ معمولاً اسید سیتریک دارند.

این راهکارهای اصلاحی، در کنار راهکارهای پیشگیرانه، یک مجموعه جامع برای مدیریت شوره زدن بتن ارائه می‌دهند. با درک صحیح ماهیت مشکل و اتخاذ یک رویکرد گام‌ به‌ گام، میتوان با اطمینان بالا از این مشکل در پروژه‌ های ساخت‌ و ساز جلوگیری کرد و در موارد لازم، آن را به طور مؤثری رفع نمود.

جمع بندی: شوره‌ زدن بتن یا اِفلورِنس، نتیجه حرکت آب و نمک‌های محلول در بتن است که پس از تبخیر آب، به‌صورت رسوبات سفید ظاهر می‌شوند. این پدیده اگرچه در ظاهر تنها یک مشکل زیبایی‌شناسی به‌نظر می‌رسد، اما می‌تواند نشانه وجود رطوبت مزمن یا ضعف در ترکیب و عمل‌آوری بتن باشد. شناخت دقیق انواع شوره (اولیه و ثانویه)، منبع رطوبت و نوع نمک‌ها، نخستین گام برای رفع مؤثر آن است. پیشگیری از طریق بهینه‌سازی مخلوط بتن، کنترل رطوبت محیطی، استفاده از افزودنی‌های ضدشوره و عمل‌آوری صحیح، بهترین و ماندگارترین راه‌حل برای حفظ دوام و زیبایی سازه‌های بتنی است.